عملیات كربلای 8
وضعیت خودی و دشمن
سپاه ابتدا در نظر داشت طی چند عملیات محدود، به صورت تدریجی خطوط منطقه متصرفه را با رسیدن به كانال زوجی اصلاح و تكمیل نماید، لیكن با توجه به موانعی كه وجود داشت، عملیات كربلای 8 طرحریزی شد. در توضیح وضعیت كلی قبل از این عملیات، ذكر چند مسأله ضروریست كه ذیلاً به ترتیب به آنها اشاره میشود:
1ـ مشكل نیرو
علیرغم نیاز مبرمی كه به جذب و سازماندهی نیرو برای عملیات وجود داشت، طرح اعزام سپاه یكصد هزار نفری حضرت مهدی (عج) با موفقیت مورد انتظار مواجه نشد. در این میان عوامل مؤثری در پیدایش وضعیت یاد شده دخیل بود، از جمله:
ـ فاصلة نزدیك زمانی بسیج سپاه یكصد هزار نفری حضرت محمد(ص) و همچنین انجام دو عملیات كربلای 4 و 5 تقریباً بدون فاصله و در نتیجه پراكندگی نیروهای عملیاتی.
ـ فرارسیدن تعطیلات طولانی نوروز بویژه پس از یك سلسله عملیات طولانی.
ـ تغییر فصل: قشر وسیعی از نیروهای داوطلب كشاورزان بودند كه عمدتاً در فصل پائیز و زمستان جذب جبهههای نبرد میشدند. تغییر فصل و فرارسیدن زمان كشت و كار نیز از موانع جذب نیروی كافی در این مقطع شمرده میشد.
ـ تغییر شعارها: تأثیر روانی عدم تعیین سرنوشت جنگ و تغییر شعار «جنگ سرنوشت» در كربلای 5 و ایجاد ابهاماتی ناشی از عدم تحقق شعارهای سال 65 و ادامه جنگ در سال 66 موجب گردید قسمتی از نیروها توجه لازم را به جبههها ننمایند.
2ـ تلاشهای مهندسی
در حد فاصل زمانی 3/12/65 تا 17/1/66 به رغم آنكه آتش حجیم و گسترده دشمن مانع از كار مهندسی بود، لیكن تلاشهای قابل توجهی صورت گرفت كه عبارت بودند از:
ـ دو جداره كردن جادهها برای مصونیت از آتش دشمن.
ـ احداث دو پل بر روی كانال ماهی (در قسمت انتهائی آن).
ـ احداث دو جاده در عقبه منتهی به جاده شلمچه.
ـ استقرار یگانها و تحكیم مواضع و احداث سنگرهای انفرادی و اجتماعی.
البته اقدامات یاد شده در مقایسه با فعالیتهای دشمن چشمگیر نبود، لیكن با توجه به آتش دشمن و نیز كمبود وسایل و امكانات مهندسی قابل توجه بود.
3- تسلیح زمین
برخلاف تدابیر قبلی مبنی بر آنكه با تداوم عملیات به دشمن فرصت لازم برای افزایش استحكامات و بازسازی نیرو داده نشود، دشمن به لحاظ اهمیت زمین منطقه و احساس تهدید نسبت به پیروزی نیروهای خودی به سمت كانال زوجی، طی فرصتی كه به طور طبیعی به دست آورد، در كمترین زمان بیشترین استحكامات را به شرح زیر در منطقه ایجاد كرد:
ـ بین خط نهرجاسم تا كانال زوجی را كه حدود 5 كیلومتر میباشد به خطوط متوالی پدافندی متوالی مجهز نمود، به نحوی كه از نهرجاسم تا كانال زوجی 7 تا 10 خط پدافندی متوالی تشكیل داد. هر یك از این خطوط مستقلاً دارای سیلبند یا خاكریز، جاده تداركاتی، سنگرهای پدافندی و استراحت نیرو، موانع مختلط متشکل از سیمهای خاردار و میادین مین ضد نفر و ضدتانك و كانالهای مواصلاتی نفرات پیاده، سكوهای تانك و سلاحهای پدافندی بود كه در صورت احتمال حمله رزمندگان اسلام، این خطوط از نیروهای پدافنی پر میشدند.
ـ احداث یك پل جدید روی كانال زوجی.
ـ احداث جادههای جدید و ترمیم كلیه جادههای عقبه جهت تدارك بیشتر نیروهای خود.
ـ احداث سیلبندهای جدید در كانال ماهی و منطقه آبگرفتگی بین پاسگاه بوبیان تا زید.
با توجه به تجارت گذشته جنگ، خاكریزهایی كه دشمن در منطقه احداث كرد ظاهراً نامعقول به نظر میرسید، بدین معنی كه دشمن همزمان با عملیات رمضان و پس از آن عمدتاً سعی میكرد عارضهای در زمین ایجاد نكند كه نیروهای اسلام قادر به بهرهگیری از آن برای پدافند باشند. لذا از آن به بعد، احداث كانال از عمدهترین اقدامات مهندسی دشمن بود، چنانكه در مناطق عملیاتی والفجر مقدماتی و والفجر 1 و سپس در منطقه رمضان، با به كارگیری این تجربه توانست به طور موثری از پیشروی نیروهای اسلام جلوگیری به عمل آورد.
دشمن با نزدیك ساختن خاكریز خط تماس خود با خاكریز قوای مقابل، عملاً تحرّكات رزمندگان را زیر نظر داشت و با ایجاد خطوط متوالی، از برداشتن گامهای بلند در پیشروی و نیز مانور زرهی ممانعت میكرد. علاوه بر این، مواضع نیمدایره شكلی كه دشمن در پشت خاكریز بر روی گرههای مواصلاتی ایجا كرده بود، امكان اجرای آتش مناسب برای حفظ خط را به دشمن از امكان مناسبی برای پاتك و بازپسگیری مجدد خط برخوردار بود و از سمتهای مختلف از نیروی مهاجم جناح میگرفت. در نتیجه برای این نیروها كه به علت حجم گسترده آتش دشمن فاقد امكان كار مهندسی بودند، بهرهگیری كامل از خاكریزهای دشمن، وجود نداشت و این مسئله نگهداری خط را پس از تصرف با مشكل مواجه میكرد.
4ـ بازسازی نیرو
اهمیت بازسازی نیرو برای دشمن در صورتی مشخص میشود كه علاوه بر بیان میزان انهدام ارتش عراق در دو عملیات كربلای 4 و 5 ، به احساس خطری هم كه دشمن نسبت به تهاجم رزمندگان داشت، اشاره نمود.
در دو عملیات كربلای 4 و 5، 60 تیپ دشمن به طور كامل و بیش از 70 تیپ بیشتر از 50% منهدم شدند. دشمن بنا به وضع موجود، از هفته دوم عملیات كربلای 5 ، پس از عقبنشینی به غرب نهرجاسم تلاش قابل توجهی را برای بازسازی یگانها و جایگزینی امكانات منهدم شده آغاز كرد.
در زمینه كادر، با انتقال افسران از عقبهها و پادگانها به مناطق عملیاتی و كوتاه كردن آموزشها، نسبت به جایگزینی افسران اقدام نمود. در مورد درجهداران و سربازان نیز با احضار متولدین 1969 (1348ش) و باقیماندگان 1968 (1347ش) و آموزش سریع 45 روزه آنها و گرفتن نیرو از شهربانی و همچنین یگانهای غیردرگیر. نسبت به جایگزینی نیروهای مزبور اقدام نمود.
ارتش عراق در مورد امكانات هم با بازسازی تجهیزاتی كه قابل بازسازی و تعمیر بودند و هم با ارسال وسایل جدید، نسبت به جایگزینی تقریبی تمام چیزهایی كه یگانهایش از دست داده بودند، اقدام نمود. مجموعاً در آغاز عملیات كربلای 8 ، دشمن در بازسازی كمّی یگانهای ضربه دیده تا حدود 70% موفق بود.
5ـ استعداد و آرایش دشمن در منطقه عملیاتی
دشمن به منطقه عملیاتی به شرح زیر گسترش داشت:
ـ لشكر 8 پیاده (شامل تیپهای 418 و 419 پیاده) در منطقه شرق كانال ماهی تا بوبیان.
ـ لشكر 28 پیاده (شامل تیپهای 79 و 438 پیاده) در غرب كانال ماهی و غرب كانال زوجی.
ـ لشكر 5 مكانیزه (شامل تیپهای 108، 29،117، 103 پیاده، 27 مكانیزه، تیپ كماندویی سپاه 7 و یك گردان تانك از تیپ 26) در غرب كانال ماهی و شرق كانال زوجی تا سیلبند شاهد.
ـ لشكر 19 پیاده (شامل تیپهای 2، 106، 14، 505، 93، 443، 421 و 428 پیاده و یك تیپ زرهی مختلط) از سیلبند صوئیب تا شمال جاده شلمچه به بصره.
ـ لشكر 11 پیاده (شامل تیپهای 435، 503، 45، 47، 23 و 22 پیاده) از جاده شلمچه تا اروند صغیر.
ـ لشكر 32 پیاده (شامل تیپهای 5، 805، 119 پیاده) در جزایر صالحیه در مجموع دشمن با استقرار 28 تیپ پیاده و 3 تیپ زرهی و مكانیزه در منطقه عملیاتی، خطوط اول و دوم را پدافند مینمود.
ـ علاوه بر اینها، لشكر 10 زرهی با 10 تیپ در احتیاط منطقه عملیاتی بود كه در نشوه و زید استقرار داشت. ضمن اینكه 15 تیپ پیاده گارد نیروی مخصوص نیز در احتیاط قرار داشتند.